Đức Hồng y Cupich nói về “Dilexi te”: Phụng vụ liên đới với người nghèo

Tác giả: Đức Hồng Y Blase Cupich, Tổng Giám mục Chicago

Xuân Đại (TGPSG) biên dịch từ Vatican News

TGPSG/Vatican News -- Đức Hồng Y Blase Cupich, Tổng Giám mục Chicago, chia sẻ với Vatican News những suy tư của ngài về Tông huấn đầu tiên của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV. Trong bài suy niệm, ngài gợi lại lời của Thánh Gioan XXIII trước khi khai mạc Công đồng Vatican II: Giáo Hội phải là Giáo Hội của mọi người và “đặc biệt là Giáo Hội của người nghèo.”

“Trong số nhiều điểm sâu sắc khi đọc Dilexi Te, điều khiến tôi đặc biệt ấn tượng là nhận định của Đức Giáo Hoàng Lêô rằng: “Công đồng Vatican II là một dấu mốc trong việc Giáo Hội hiểu biết về người nghèo trong chương trình cứu độ của Thiên Chúa,” và rằng chính dấu mốc này đã định hình toàn bộ hướng đi của Công đồng cũng như các cuộc canh tân của nó.”

Đức Hồng Y nhận xét rằng, dù chủ đề về người nghèo chỉ được đề cập một cách gián tiếp trong các tài liệu chuẩn bị, Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII đã nhấn mạnh điều này trong một bài diễn văn phát thanh một tháng trước khi khai mạc Công đồng, khi ngài nói: “Giáo Hội trình bày bản thân mình như là, và muốn là: Giáo Hội của mọi người, và đặc biệt là Giáo Hội của người nghèo.”

Theo Đức Giáo Hoàng Lêô, những lời này đã thôi thúc các thần học gia và chuyên viên hướng Công đồng theo một định hướng mới, mà Đức Hồng Y Lercaro, Tổng Giám mục Bologna, đã tóm tắt trong bài phát biểu ngày 6.12.1962. Ngài nói: “Mầu nhiệm Đức Kitô trong Giáo Hội hôm nay và mãi mãi luôn là mầu nhiệm Đức Kitô nơi người nghèo... Đây không chỉ là một chủ đề trong số các chủ đề khác, mà theo một nghĩa nào đó, là chủ đề duy nhất của toàn Công đồng.”

Sau này, Đức Hồng Y Lercaro nhận định rằng khi chuẩn bị bài phát biểu của mình, ngài đã nhìn Công đồng dưới một ánh sáng khác: “Đây là giờ của người nghèo, của hàng triệu người nghèo trên khắp thế giới,” ngài viết. “Đây là giờ của mầu nhiệm Giáo Hội như là Mẹ của người nghèo. Đây là giờ của mầu nhiệm Đức Kitô, Đấng hiện diện cách đặc biệt nơi người nghèo.”

Trong bối cảnh đó, tông huấn Dilexi Te đưa ra một nhận định sâu sắc, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về việc các Nghị phụ Công đồng cải tổ phụng vụ:

“Đã có một ý thức ngày càng rõ rệt về nhu cầu cần có một hình ảnh mới của Giáo Hội - đơn sơ và khiêm tốn hơn, bao trùm toàn thể Dân Thiên Chúa và hiện diện trong dòng lịch sử. Một Giáo Hội gần gũi với Chúa mình hơn là với quyền lực trần gian, và dấn thân cụ thể cùng nhân loại để giải quyết vấn đề to lớn của nghèo đói trên thế giới.”

Nói cách khác, sự “giản dị cao quý” mà Sacrosanctum Concilium (Hiến chế Phụng vụ Thánh) nhắm đến khi kêu gọi canh tân phụng vụ, không phải chỉ là một hình thức cổ điển hay giản đơn vì giản đơn, mà hài hòa với “ý thức ngày càng tăng về nhu cầu hình thành một hình ảnh mới của Giáo Hội, đơn sơ và khiêm tốn hơn…”

Việc canh tân phụng vụ nhằm để cho hành động của Thiên Chúa nơi phụng vụ - đặc biệt trong Thánh Thể - được tỏ hiện rõ ràng hơn. Công cuộc đổi mới việc thờ phượng này được thực hiện theo ước muốn của các Nghị phụ Công đồng: trình bày cho thế giới thấy một Giáo Hội không bị chi phối bởi quyền lực thế gian, nhưng được đánh dấu bằng sự giản dị và tiết độ, nhờ đó có thể nói với con người thời nay theo cách phản chiếu dung mạo của Chúa hơn, và có thể đảm nhận cách mới mẻ sứ mạng loan báo Tin Mừng cho người nghèo.

Việc cải tổ phụng vụ cũng hưởng lợi từ các công trình nghiên cứu học thuật, nhằm xác định những yếu tố được thêm vào qua thời gian - vốn chịu ảnh hưởng từ nghi thức hoàng gia hoặc đế quyền. Những nghiên cứu này cho thấy nhiều yếu tố ấy đã làm thay đổi diện mạo và ý nghĩa của phụng vụ, khiến nó trở nên giống một buổi trình diễn hơn là một hành động tham dự sống động của toàn thể những người đã chịu phép Rửa, để họ được đào luyện tham dự vào công trình cứu độ của Đức Kitô chịu đóng đinh.

Khi thanh luyện phụng vụ khỏi những yếu tố ấy, mục tiêu là giúp phụng vụ duy trì căn tính được canh tân của Giáo Hội - điều mà Thánh Giáo Hoàng Phaolô VI đã nói trong bài diễn văn khai mạc khóa họp thứ hai của Công đồng, rằng điều này trung thành với linh hứng của vị tiền nhiệm khi triệu tập Công đồng: “mở ra những chân trời mới cho Giáo Hội và tuôn đổ trên địa cầu những nguồn nước ân sủng và giáo huấn mới mẻ, chưa từng được khai mở, của Đức Kitô Chúa chúng ta.”

Việc canh tân ấy cũng nhằm giúp cho Bí tích Thánh Thể, như Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II nói trong Tông thư Mane Nobiscum Domine, trở thành “một dự án liên đới với toàn thể nhân loại”, làm cho những ai tham dự Thánh lễ trở thành “những người cổ võ hiệp thông, hòa bình và liên đới trong mọi hoàn cảnh.”

Ngài nói tiếp:

“Hơn bao giờ hết, thế giới hôm nay - đầy rẫy bóng ma khủng bố và thảm kịch chiến tranh - đòi hỏi Kitô hữu phải học biết cảm nghiệm Thánh Thể như một trường học lớn của hòa bình, đào tạo nên những con người, ở mọi cấp độ xã hội, văn hóa và chính trị, có thể trở thành người cổ võ đối thoại và hiệp thông.”

Thánh Giáo Hoàng ấy kết luận bằng những lời tiên báo tư tưởng của Đức Giáo Hoàng Lêô: chính “bằng tình yêu thương lẫn nhau, và đặc biệt qua sự quan tâm dành cho những người thiếu thốn, chúng ta sẽ được nhận ra là những môn đệ đích thực của Đức Kitô (x. Ga 13,35; Mt 25,31-46). Đây sẽ là tiêu chuẩn để đánh giá tính xác thực của các cử hành Thánh Thể của chúng ta.”

Khi khôi phục được sự tiết độ cổ xưa của Nghi lễ Rôma, Bí tích Thánh Thể một lần nữa trở thành nơi quy tụ của hòa bình chân thật và tình liên đới với người nghèo giữa một thế giới đầy chia rẽ.